7 Nisan 2011 Perşembe

Trakya ve Balkanlarda Bektaşilik

TRAKYA VE BALKANLARDA BEKTAŞİLİK

Refik Engin
Önce Trakya’da Ehli-Beyte bağlı olan , tanıtmaya çalışacağımız bu tarikatların günümüzde bazı kişilerce ALEVİ olarak adlandırılması yanlıştır .

Günümüzde Trakya’da ehl-i beyte bağlı tarikatları iki bölümde inceleyebiliriz .Bunlardan biri Balım Sultan evveli Bektaşi erkânına bağlı olan  ocaklar ile  Balım Sultan erkanına bağlı olanlardır.
Diğeri ise Ehli Beyte bağlı olan Şeyh Bedreddiniler olarak inceleyebiliriz.

Hacı Bektaş Veli sonrası Bektaşiliği uygulayanlar , günümüzde Anadolu’da Trakya ve Balkanlarda halen devam etmektedir . Devam edenler içerinde Seyit Ali Sultan’a bağlı Kızıldeli Bektaşileri ile Abdal Musa erkanına bağlı olanlar bilinmektedir .
 
Balım Sultan  evveli Bektaşi  erkanı  uygulayan ,  Trakya’daki  Ehli Beyt tarikatları  şunlardır:
Seyit Ali Sultan  erkanı   uygulayan  Kızıl Deli  Bektaşileri ve aynı tarikatın evladiye kolu olan ,  Ali Koç Baba Bektaşileridir.
 Otman Baba ve Akyazılı Sultan Bektaşileri  Trakya’da Babailer  olarak bilinmektedirler.

Trakya ve Balkanlarda Hacı Bektaşi Veli sonrası Bektaşiler:

Seyit Ali Kızıldeli Sultan yolu erkanına bağlı  olan Er oğulları.
Eroğlu kavmi(Eroğulları)topluma verilen bu ad’a  sadece Mehmet Eröz’ün Alevilik ve Bektaşilik adlı eserinde  rastladık. Halk ise kendilerine DAĞLI   dendiğini söylüyorlar. Zamanla Eroğlu isminin yerine Dağlı sözü lakap olarak yerleşmiştir.

 Seyit Ali Sultan döneminde belli  bir zaman kabilenin tümüne Kızıldeli denmiştir.
Bu Yunanistan sınırları içinde olan Dimetoka kentinde bulunan Kızıldeli tekkesinden dolayı bu adı almıştır . Bu kabilenin bir kısmı ise Bulgaristan’daki Alvanar ,Veletler ve Küçükler köylerine yermişlerdir .
Yörede bulunan Kızıldeli ırmağı hem kabileye hem de Seyit Ali Sultan’a  lakap  olarak verilmiştir.
Kızıldeli Vakfı 1402 yılından  başlayarak çeşitli zamanlarda  bazı padişahlar tarafından varlığı kabullenilmiş ve gerekli yardımlar yapılmıştır.
Yıldırım Beyazıt zamanında  vakfın sınırları Büyük Viran bucağı,Tanrı bükü ve  Turfillu Viranı olarak kayıtlarda yer almaktadır .Sultan Selim zamanında ise vakfın sınırları Ak Viran ,Tatar Viran, Kavacık, Tatarlık mezraları olarak kayıtlara geçmiştir.
1927 yılında  Seyit Ali Sultan KIZILDELİ VAKFINA   bağlı  yirmi dört  köyün varlığı bilinmektedir. Bu köylerin isimleri şunlardır:

Kanberler   ,Ahlatçıköy  ,Yılanlı, Karaören , Kütükli ,  Mesimler ,.Encekköy ,Kirezli   ,Dervent  ,Armutlu, Aşağı Tekke , Ömerler , Pir Pınarları ,Hacı Bağı1, Sarp Dere,  Maskarlar, İmanlar,.Elebiler, Sucahla,.Büyük Dervent,Seçek sırtı,  Horasan Karısı, Ballıkaya,  Cuva koru, .Aşağı Mahalle,.Kuş Pınarı ve  Yazılı Taş’tır.

Bu listeye ilave olarak Kuşanlar ve Çilingirler köyleri de vardır. Bulgaristan’ın Kırcaali sanacağına bağlı  Ortaköy ,(İvaylov-grad)Yukarı ve Aşağı Yörükler köy  sakinleri bu topluma aittir.
Kızıldeli yolunu devam ettirenler, Dedelerini , Balım Sultanlılar gibi ehli olanlardan seçiyorlar .Bunların hala bu toplumun tümünü temsil eden bir lider seçemediklerini görüyoruz.
Kızıldeli ocağında halen AREN olarak adlandırılan bir  topluluk da vardır. Halk arasında AHREN veya AREN denilmektedir . Bu toplumun aslında Pomak Türklerinden bir gurup olduğu  söylenmektedir.

Bugün Marmara Bölgesinde tespit ettiğimiz Kızıldeli koluna bağlı  merkezler şunlardır:
Tekirdağ,merkeze bağlı Işıklar köyü, Malkara’ya bağlı olan köyler, Yeni Dibek, Sarı Polat,Yaylagöne, Edirne Uzunköprü’ye bağlı Kavak mahallesi,Meriç ilçesi ve Umurca, Nasuhbey, Feruzköy, Çöp köy,Akıncılar, Harmanlı,Çavuşlu, Maksutlu, Alibeyköy, Büyük  ve Küçük Altıağaç, Eskiköy Yakupbey, Çoban Pınarı, Türkobası ,Tevfikiye, Balaban, , İbriktepe, Yeniköy, Hıdırağa,Köşan Çiftliği,Musulca ve İskender köyleri Lüleburgaz’ın  Evrensekiz, Kırklareli’de İslambey,(Bulgaristan ORTAKÖY DEN GELENLER  kumrular ,İslambey ve orta köye yerleşmiş.) Kumrular ve İnece köyü de bu kabile  köylerindendir.

Bursa ilinde Ortaköy,Atıcılar ,İsmetiye ,(Kelesen)Gül Bahçe mahallesinde  3 adetdede ve 4 adet ocak vardır.
 Eminbey  Çiftliği mahallesinde de bir ocak bulunmaktadır . Yine Bursa ilinin  Orhangazi’ye bağlı Orta köy, Bursa’ya bağlı Kazıklı köyü,Yalova’ya bağlı Aşağı  ve Yukarı Kocadere,Gökçedere köyleri, İnegöl’e bağlı Kurşunlu, Kemalpaşa’ya bağlı Kumkadı,Bursa’nın Kestel ilçesi, İznik’e bağlı Kurşunlu da Kızıldeli yoluna bağlıdırlar.

 ALİ KOÇLULAR.
Bu kabilenin  Rumeli’ye  Seyit Ali Sultan ile birlikte  yerleştiği sanılmaktadır. Kabilenin kesin olarak kaç yılında  ikiye ayrıldığı bilinmemektedir .
Bulgaristan’da  Veletler ,Küçükler ve Alvanar köylerinde toplu olarak bulunuyorlarmış. İsliven e bağlı köyler imiş.
Bu kabileden olanların  bulundukları yerler ; Tekirdağ’ın Muratlı İlçesi,buraya bağlı Aydın Köy, Kırklareli’de, Devletliağaç, Umurça, Terzidere,Taş tepe(Tas tepe) Demirköy,Hamza Bey, Küçük Karıştıran, Evrensekiz, Sivriler.  Çorlu da Paşaalan, Çorlu ve Sağlık  mahallesinde toplu halde bulunmaktadırlar. Aynı toplumun Eskişehir’de Seyit Gazi’ye bağlı Büyük Yayla ,Bozhöyük  köyleri vardır.

BABAİLER .
Aslında Otman Baba ya bağlı olanlara verilen addır .Babailiğin Balkanlarda  16. yüzyıldan itibaren yayılmaya  başladığı sanılmaktadır.  

Çorlu’da  bulunan Babailer ise aslında  Balım Sultan evveli Bektaşiliği uygulayan Otman Babanın  uyardığı Bektaşilerdir.
Bedri Noyan Trakya da ve Balkanlarda Bektaşilik araştırmasında bu gurupların Bektaşi olduklarını delilleri ile ispat etmiş.
Trakya da Babailerin çoğunluğu Çorlu ilçesindedir. Edirne de  Köşan Çiftliği ile Lüleburgaz da Turgutbey , Pancarköy , Pınar başı, İğneler, Ahmet bey,Çorlu’da, Beyaz köy,Türkmenli, Türkgücü, Yenice ,Çanta, Çorlu da Kovacık Mahallesi. Tekirdağ merkezine bağlı Hüsunlu,   Gündüzlü ve Köse İlyas  köyleri ile İstanbul Çatalca’ya bağlı Çanakça  köylerine yerleşmişlerdir .

 İstanbul’un Zeytin burnu,Sefa köy ve Feruz köy de toplu halde bir arada bulunmaktadırlar. Burada başlarında  tarikatı yöneten liderleri vardır.


Babailerin geliş yeri Bulgaristan’dır. Alan mahalle, Pındıcak, Koşukavak, Koca kışla ,Güveçler, Koçaşlı,  Beyköy, Hasköy, Karamanlar, Bocuklu,Sürmenler Kararlar, Balolar, Elmalı  köylerine ilave olarak Kırcaali yöresinde  Babalar   köyünün   Dede mahallesi , Kayaaltı  (sürmenler).Mandacılar  köyleridir. Türkiye sınırları içinde Lüleburgaz a ve Çanakkale civarlarına da göç edenler olmuştur .

AKYAZILI SULTAN’a bağlı  olanlar.

Akyazılı Sultan :Bektaşiler arasında  yaygın bir söylentiye göre, Hacı Bektaş Veli ardalarındandır. 16.cı yüzyılda yaşamıştır. Asıl adı İbrahim’dir. Otman Baba’nın yol evladıdır. 

Tekirdağ iline bağlı  Çorlu ilçesinin ÇEŞMELİ köyünde bulunan AKYAZILI ya bağlı olanlar da Babailerden pek farklı değildir .
Bulgaristan’ın Varna  vilayetine bağlı Şumnu  ilçesinin Aşağı Kumluca köyü  halkının  Akyazılı erkanına  bağlı olduklarını biliyoruz . Akyazılıların bir kısmı  hala İstanbul’da Zeytinburnu ve Bahçelievler’de oturmaktadırlar. 1927 yılında Çeşmeli ve  Sel Veli çiftlikleri satın alarak ÇEŞMELİ köyünü kurmuşlar.
 Daha sonraki yıllarda  da buraya yerleşenler olmuş.  Hala Aşağı Kumluca köyünde akrabalarının var olduğunu  erkanlarını sürdürdüklerini söyleniyor .
Çeşmeli ve Sel Veli çiftliklerinin sahibi Ragıp Paşa imiş . Bu yörede  pek çok yerleşin yeri bu kişiye aitmiş .Akyazılar kendilerini Hazret-i Pire yani Hacı Bektaş a bağlı göstermektedirler .

Köken bakımından Bektaşi köyleri olarak bilinen Kara Hıdır, Bayramşah,Dambaslar, Kömür köy Midye Sinanlı,Sinan Paşa,Kırklareli’de Pınar hisar’ın Erenler köyü( köyün kökeni Kızıldelidir.Bildiri sunulduğu zaman tespit edilememişti)Bu köylerin nereden geldikleri tespit edilememiştir.
Tekirdağ’ın bazı köylerine Bulgaristan’dan gelip yerleşen  bazı guruplar köken olarak Bektaşi  olmakla beraber bu gün  Sünnileşmişlerdir.

Bunlar ,Bulgaristan’ın Karinabat  merkezine bağlı Hıdırfakı(Vezenkov) Yusuflu ,Malaniç, Rupça, Taşarası ve Sadova, Kiremitlik  köylerinden gelenler Bektaşi kökenlidirler. Bu gün Husunlu köyünde bu kökenden bazı aileler vardır. Bu merkezlerden  bazı aileleri  İsparta  ve Konya civarlarına  gönderilmişler. Bazı aileler  oralara yerleşirken  bazıları Tekirdağ  ve çevresine  bazıları da büyük merkezlere yeniden göç etmek zorunda kalmışlar. Bu gün Tekirdağ’a bağlı Husunlu köyünde bu kökenden bazı aileler vardır . Aynı zamanda bu köyde  Bulgaristan’ın Kocakışla köyünden gelip yerleşen Babailer de vardır .

AMUCA KABİLESİ VE  BABAGAN KOLUNA  BAĞLI  BEKTAŞİLER.

Trakya da Balım Sultan Erkanı uygulayan en büyük gurup AMUCA  topluluğudur. Trakya’daki Balım Sultan Erkanı’nı uygulayan Babagan kolu Bektaşilerin merkezi Tekirdağ’ın Kılavuzlu köyüdür. Amucaların ve Trakya Babagan kolu Bektaşilerini  temsilen   Kılavuzlu köyünde ikamet eden Halife Halil Tiryaki Baba’dır. Balım Sultan Erkanı’na göre Babagan kolu Bektaşileri şuan İzmir’de ikamet eden Dedebaba Ali Hayder Ercan ‘a bağlıdırlar.
Sayıca kalabalık olan çift tarikatlı olan Amucalar gelmektedir .Bu kabile 1868 den beri Bektaşi ve Şeyh Bedreddinin tarikatlarına bağlıdırlar . Bu kabile çift tarikatlıdır . 1868 yılında büyük bir kısmı Bektaşiliğe geçmesine rağmen hala küçümsenmeyecek bir kısmı kabilenin Şeyh Bedreddin tarikatına mensuptur .Amucların Doğu Trakya’da  1877 yılında yedi köyleri olması nedeni ile bu köyler civarlarına yerleşim daha fazla olmuştur . köylerin 24 tanesi Kırklareli iline iki tanesi Tekirdağ’a biri Eskişehir’e diğer iki adeti Balıkesir’e bağlı köylerimizdir. Bunlar Ertuğrul ve Köseler köyleridir . ( Kaynak kişilerin verilerine göre  kesinleşmemiş olmasına ramen  2003 yılında Eskişehir’de 3  Balıkesir’de 9 İzmit’te 2 köy adı tespit edilmiş.) Büyüklerimizin verdiği adlar ile Bu günkü Balıkesir iline bağlı Yenişar  köyü ve Şıpka köyü olması gerekmektedir .(Bu köylerin İzmit ilinde olduğu söylenmektedir ) Ayrıca Eskişehir’de bulunan eski adı Belören veya Beleren olan bu günkü adı Şükranlı köyünün de tamamı olmasa bile bir kısmının Amucalardan olduğu bilinmektedir . Ayrıca Meriç’in Harmanlı köyünde halen 20 hanenin  ,Bulgaristan’ın Harmanlı köyünden  gelip yerleştiği bilinmektedir .Trakya’da adını Bolca Ana Kadın evliyası olarak duyuran yeni adı ile Mutlu köyde Amucaların köylerinden  Dikencelilerin  var olduğunu , Bolca Ana ziyaretimiz sırasından  köy Muhtarı Naci Yardımcı’dan öğrenmiştim. (Bu kayıtta köy adının aslında Dikence değil Dikenlik olduğunu sonradan öğrendim .Dikenlik köyü Amucalardan değildir . Halk Dikence ile Dikenliğin aynı olduğunu sanması bizi yanıltmıştır .)
Buda bize göstermektedir ki Amucaların 1877 yılı göçü sırasında adını sanını bilmediğimiz pek çok köye ve büyük yerleşin yerlerine dağılmış oldukları sanılmaktadır .
Trakya haricinde kabilenin bir kısmının Bulgaristan’da olduğu bilinmektedir . 1989 göçünde  Türkiye’ye gelenlerin bazıları buradaki  köylerimizle irtibat kurmuş  çoğunluğu ise aradan uzun zaman geçmesi dolayısıyla yeni yerleşim yerlerine  gitmişlerdir .

Amuca Kabilesi köken olarak ERTUĞRUL  Gazi soyundan gelmektedir .İki köyünün adı Ertuğrul’dur. Tarih kayıtlarında   Amuga,Amuca,  ve  Amucalı  adları ile yer   almaktadırlar.

 Haleb Rakka ve daha sonraları Kayseri’de görülmüşler. Kayseri’de kabile Şeyh Bedreddini  tarikatına  bağlı iken Kırklareli’nin o zamanki adı ile KEŞİRLİK  bugünkü adı ile Kofcağız ilçesinin  Ahmetler köyüne yerleşiyorlar. Burada kısa zamanda içinde on  köy kuruyorlar. Kırklareli (Kırkkilise) kayıtlarında  bu 10 köyün bazılarının isimlerine rastlanılmaktadır . 
 En  eski kayıt 1491 yılında Malkoçlar köyü adına bulunmuştur.

Zamanın en işlek taş yolu(Halk arasındaki adı ile İpek yolu)üzerinde olan bu köyve diğer köylerimiz2.Mahmut döneminde Ahmet köyü tekkesinden tarikat liderleri  Bulgaristan’ın Yenişar (Gorno novo selo)köyüne göç ettirilmiş . Bu göç anında bir çok dağılmalar olmuş ve köy sayıları bu devrede artmıştır . Köylerin ne kadarında Amucaların olduğu bilinmemektedir .

Şeyh Bedredini Babaların tümü Bulgaristan’ın Yenişar köyü  kökenlidir .1877 yılında 33 adet Amuca köyü olduğu yaşlılarımızca söylenmektedir .Bazı köylerimiz Bulgaristan’ın yeni rejim döneminde  birleştirilerek büyük köyler oluşturulmuştur .
1877 yılı sonrasın da Trakya’da eski köylere ilave olarak 19 köy kurulmuştur .Bunlara ilave Anadolu’da kesinleşen köy sayımız 3 tür .(yukarıda ilaveler hakkında bilgi vardır )
Ayrıca Babagan kolunun 11 Halife Baba liderinin bir adeti Kılavuzlu köyünde bulunmaktadır .Bu köyden şimdiye kadar 2 Halife Baba ve 4 adet Mürşit yetişmiştir .
Ayrıca Şarköy ve Mürefte’de ki , Çorlu ,Muratlı’daki dağınık Bektaşilerde Kılavuzlu köyüne bağlıdırlar .Kırklareli köylerinin de  Bektaşilerinin bağlı oldukları yer Tekirdağ’ın Kılavuzlu Köyüdür .Şarköy ve Mürefte civarında bulunan Sarı Keçe Türkmenlerinin tamamı da Kılavuzlu köyüne bağlıdırlar .

Amuca Kabilesinin  köyleri :
 Tekirdağ’da Kılavuzlu ve Arzulu, Kırklareli‘de, Topçular, Malkoçlar, Beyci ,Aşağı ve Yukarı Kanaralar, Ahlatlı, Karaabalar, Ahmetler, Devletliağaç, Kapaklı, Tatlıpınar, Kocatarla,Koruköy ,Düzorman, Yörüklerbayırı, Kızılcıkdere, Deveçatağı, Karıncak, Çeşmekolu, Yenitaşlı, Yenibedir, Turgutbey,Umurca, ve Osmaniye, İstanbul’da Beşyüzevler, Taşlıtarla, İkitelli Parseller, Çorlu ilçesinin Reşadiye mahallesinde ikamet ederler.

Bunların 18 adetinde Bektaşi 7 adetinde ise Bedreddini tarikatına devam edenler vardır .Bazı köylerimizde ise Bedreddini Bektaşi beraber bulunmaktadır .Köylerimizin bazıların da ise aynı toplumun Sünnileşmiş mensupları vardır .
Amucalar ın Şeyh Bedreddini tarikatında  Baba ve dede seçilmesi.

1491 yılından bu yana (Bu rakam resmi evraklarda bulunan en eski kayıt esas alınmıştır)Amucaların  dini  görevini KARAOĞLU ABDAL AHMET BABA  soyundan gelen  iki kol  yürütmektedir.
Bu kişiler   Karaoğlu Abdal Ahmet Babanın  oğlu  Abdal Ahmet ve  Hacı Tahir’dir.
Baba adeti 2003 yılına kadar hala 4 olarak sınırlı tutulmuş .Bu 4 adet babanın Osmanlı dönemlerinde  ne kadar uygulandığını bilemiyoruz. Bu gün Abdallar kolu ile  Hacı Tahirliler  den ikişer baba bulunmaktadır. Bu gün 2002  yılın sonunda  Hakka yürüyen en kıdemli baba olan Kısmet Aktaş baba  bu sayının gerektiğinde arttırılmasında bir  sakınca  görmüyorum demişti .2002 yılı içinde ehlilere babalık vereceğini Kısmet Aktaş baba söylemişti .(Vefat evveli konuşmalarımızda)Bu  4 baba 7 yılda bir  hizmet tazeleme Şeyh Bedreddini erkanına göre yük indirme yapmaktadır.
Babalar soydan seçilmesine rağmen   kendilerine  MANEVİ SEYYİT  demektedirler. Bu konuyu Kısmet Aktaş baba  ile konuştuğumda,oğlum Refik, biz Amucalar Türkmen’iz  hiçbir zaman  bu yolu Arap seyitliğine dayanarak   yürütmeyiz demişti .Bizim Şeyhimiz Bedreddin de Seyyit değildi. Ama seyitten  el aldığı için biz de onun gibi  Manevi olarak bu yolda hizmet veriyoruz demişti.
Şeyh Bedreddinilerde nasip alma Abdal Musa Bektaşilerine benzemektedir. Erinin eteğine eşi tutunarak baba ya teslim olmaktadırlar Musahiplik  yoktur.

-SARIGÖLLÜLER-
SARIGÖL yöresinde ki halk Anadolu’dan gelerek buraya yerleşmiş. Bunlara KONYARİ  denilirmiş. Bektaşi olduklarından Karaman ve Konya dan buralara  gönderilmiş bu yöre halkı dil , gelenek ve inancını da taşımaktadır .

Sarıgöl  kazası Yunanistan’ın Kayalar sancağına bağlı  merkezlerdendir.

Bu ilçede 4 adet Bektaşi tekkesi bulunmaktadır . ilçe halkı Anadolu’dan gelip yerleşen göçmenlerdir . Bunlara KONYARİ de denir . Bu yerleşme Fütühat (Fetih) ile birlikte olmuştur . Bunlar dil ,gelenek ve göreneklerini olduğu gibi korumuşlar .Çoğunlukla  Bektaşi’dirler. 

SARIGÖL ‘e bağlı  köyler:

Erdoğmuş ,Karaağaç, Karacalar Durutlar, Topçular, İnobası,Bayraklı, Cuma, Haydarlı,  Cerelli,Okçular   köyleri gölün etrafını çevirmiştir.

Bu bölge MUSTFA KEMÂL ATATÜRK’ün annesinin soyunun  olduğu bölgedir.

Zübeyde Hanım aslen  Selanikli olmadığını ,babası Sufi Feyzullah Ağa’nın ise  Selanik e yakın Langezeli olduğunu belirttikten sonra ailenin kökenine ait şöyle yazıyor.

“Ailenin bağlı bulunduğu kök hakkında  bazı nakiller yapılmıştır.Bu nakillere göre Zübeyde’nin  ataları ,Rumeli’nin Osmanlılar  tarafından fethi sırasında  Anandolu’dan Rumeli’ye göçülen  ve batı Makedonya’daki  Vadina ilçesinin batı tarafındaki SARIGÖL bucağına yerleşen  Türkmen boylarındandır. Bu boyların  Anadolu’da  Konya ve Aydın tarafından bu topraklara  gelmiş oldukları sanılır. Feyzullah Ağa’nın atalarının da  Sarı göl den Selanik taraflarına  Langaze ye (Langada) göçmüş olmaları mümkündür. Ailenin içinde kendilerinin  eski Yörüklerden oldukları hakkında söylentiler vardır. Nitekim Mustafa da , daha ileride ve bağnazlık şekli almadan ,kendi atalarının eski Yörük-Türkmen aslından geldiğini bahsedecektir.”

Aynı eserde Mustafa Kemal’in anne ve Baba kökeniileilgili şu bilgileri veriyor .

Annesi Zübeyde Hanımın  Osmanlıların  Konya Karaman  bölgesinden  Rumeli’ye göç ettirerek  yerleştirdikleri Yörüklerden bir aileye   mensup olduğu anlatılır.
Dedikten sonra Zübeyde Hanımın ,fatih Sultan Mehmet döneminde  1466 yılında Karamanoğullarını ortadan kaldırıp  burdaki Yörüklerden  Rumeli’ye gönderilerek iskan edilen ailelerdendir. 

SARI KEÇELİ TÜRKMENLERİ-

Yunanistan’ın  Selanik iline bağlı Vardar nehri yakınında  bulunan  Gevgeli ilçesi, Nutya, Kara Sinanlı,Alçaklar,Vodina,  Kılkış , Mayadağ,Poroy köylerinden  mübadele ile  göç ettirilmiştir. Bu  toplum  Tekirdağ  iline bağlı  Köseilyas ve Semetli köylerine ilave olarak Şarköy ilçesinin ,Uçmak dere,Gazi köy, Hoşköy, Kirazlı,Çınarlı ,Yukarı  ve Aşağı Kalamış, Mürefte, İğdeli bağlar köylerine yerleşmişler. Bir kısmı ise İstanbul, Bursa,İzmir,Balıkesir,Çanakkale,Edirne ve Kırklareli’ne yerleşmişlerdir.

Bu yerleşim yerlerinde bulunanlardan hala Bektaşiliğe   devam edenler vardır . Bu topluma SARI KEÇELİ lakabı  giysilerindeki sarı renklerden dolayı verilmiş.
Yunanistan a Konya Karamana dan göç ettirildiklerini söylüyorlar. Bu göçün tarihi kesin olmamakla beraber Yavuz Sultan Selim zamanında olduğu  söylenmektedir. Halk arasındaki söylentilere göre  Çaldıran zaferi sonrası  sürüldükleri sanılıyor. Pek çoğu kendi toplumlarının lakabını maalesef bilmemektedirler. Çoğunlu hala  köylerde bulunanların Yunanistan dan geldikleri yerler ile anılmaktadırlar. Diğer Bektaşi gurupları gibi Horasan kökenli olduklarını söylüyorlar. Nutya köyü bu toplumun kalabalık olarak bulunduğu köylerden imiş.
Uçmak Der köyü ilk zamanlarında 700 haneye ulaşan bir muhacir  akınına uğrar .Zamanla buradan yukarıda belirttiğimiz  yerlere göç oluşur .
1975 yılına kadar  Sarı Keçeli Türkmenleri  Bektaşi yolu erkânını  kendi aralarından yetiştirdikleri  mürşitler ile yürütmüşlerdir.1975 yılında Şarköy e bağlı  Eriklice  Köydeki  Ali Baba Hakka yürüyünce  Sarı Keçeliler mürşitsiz kalmışlardır. O zamanlar  Tekirdağ’ın Kılavuzlu köyüne   gelip giden İstanbul da ki Bektaşi Babalardan Avni  Özöz  buraya geçici olarak ta olsa bir mürşidin  gitmesi için   Kılavuzlu köyündeki üç mürşide  teklif eder. 1983 yılında  Halife olan Cafer Baba ve Hüseyin Baba  kendi aralarında o yıllarda yeni Baba olan  Halil Tiryaki babanın  genç olduğu için   görevi   ona devrederler.
1975 yılından  2003 yılına kadar aralıksız Sarı Keçe Türkmenlerine  mürşitlik etmektedir.

Bu toplum  kendi arasında  1975 yıllarından evvel hızlı bir şekilde   Bektaşi erkanından uzaklaşması  Halil Tiryaki Babanın günümüze kadar çok zor şartlarda hizmet yapmasına yol açmıştır .Halife Tiryaki Babaya en büyük yardımıNafiz İnal Derviş yapmıştır .  Toplum kendi bireylerinden çekindiği için etraf köylerin de artan baskıları ile  yeni lider yetiştirememiş dıştan gelen mürşitlere  bağlı kalmıştır.

-KAYALAR BEKTAŞİLERİ-

Babagân koluna bağlı olan guruplar içinde yer alan bu toplum, günümüzde; Kırklareli,Keşan,Tekirdağ,Manisa ,İstanbul Sefaköy’de  toplu halde mahalleler   kurmuşlardır.  Bu  toplum  mensuplarının  tümü Bektaşi  kökenli Yunanistan’ın Kayalar kasabası ve çevre köylerdendir.

KAYALAR  kökenli bu toplumun 1400 yılı sonrası  Konya’nın YAZILAR köyünden Yunanistan’a göç ettiklerini söylenmektedir.
Bu yöre Türkleri 1923 mübadelesinde Anadolu Rumları ile değiştirilmiş . Eski yurtlarındaki tarihi tekkelerin kim bilir ne haldedir . Günümüzde ise yollarını unutmakla beraber kökenlerini inkar etmediklerini görüyoruz.

LANGAZA BEKTAŞİLERİ.

Babagan kolu Bektaşilerinin  bir kolu da  Yunanistan’ın  Langaza  ilçesinden gelenlerdir. Bozlu,Kılgıç,Kırepe  ve  Armutçu ,köyleri  bu toplumun tespit edilen köylerindendir. 

Edirne’ninKöse Ömer,Kırklareli’nin Ariz Baba ,Ulu Konak (Tekke Şeyhler)Koca Hıdır (Koca Hızır)köyleri de Bektaşi tarikatı köylerindendir .

MAKEDONYA BEKTAŞİLERİ.

Makedonya’nın KÖPRÜLÜ  kasabasından gelen Bektaşiler,erkan olarak Babagan kolu Bektaşiliğine bağlıdırlar. Muratlı ilçesinde Makedonya’nın Köprülü kasabasından gelenler, Çeltikçi ,Cumal’dan gelenlerin bir kısmı da hala  Tekirdağ’ın Kılavuzlu Köyüne bağlı olarak törelerini devam ettirmeye çalışmaktadırlar Makedonya’nın  Üsküp  sancağına bağlı  İştip  kasabasının, Kiliseli , Diğinler ve Hamzabeyli’ Tatarlı,Hacı Bekli,   Karaotmanlı, Koçular, köyleri de aynı    kökenlidirler.

Köprülü ve çevresinden gelip de  bu gün İstanbul’un Sefaköy’ü kuranlar yine aynı halkın mensuplarıdır. Ancak bu halkın çoğunluğu Manisa civarlarına dağılmışlardır.
Aynı yöreden gelen Muratlı ilçesine yerleşen Yıvanlı köylüler ise Sünni imişler. Yıvanlı köyünden gelen Bektaşilerinde olduğu biliniyorsa da köyün Sünni olarak adlandırılması büyük çoğunluğunun sünni olması ve daha sonraları Türkiye’ye geldiklerinde  yola devam etmemeleri göstermektedir.
 Tekirdağ’ın Kayı köyü ilk mensupları  köken olarak Bektaşi olmalarına rağmen bu gün ,Sünnileşmiştir.
Bulgaristan’ın KöseAbdi ,Asvalt köy ,Kayalık köylerinin Bektaşi kökenli olduklarını biliyoruz. Bu köylerin Bektaşiliğin hangi koluna bağlı olduğunu bilemiyoruz.
Edirne’nin Karababa ,Hıdırağa İskenderköy Kemal köy ve KarakOç köylerinin tarikatlarına devam edip etmediklerini bilemiyoruz .

TORLAKLAR ve  SARI SALTIKLAR .

Halen Bulgaristan’da ,Trakya ve Anadolu’da  çeşitli bölgelere göç etmiş olan TORLAKLAR ve SARI SALTUK müritlerinin hangi  yerlerde ikamet ettikleri ise  bilinmemektedir. Torlakların bir kısmı Kırklareli merkezinde ikamet etmektedirler.
Sarı  Saltık  müritlerinden olduklarını tahmin ettiğimiz topluluk hakkında kısa bilgimiz şudur .
12 adet köyleri olduğu ve yakın zamanda bunların  HANEFİ oldukları bilinmektedir. En büyük özelliklerinden  birisi Türklerin Rumeli’yi almadan evvel Balkanlara gelmiş olmalarıdır .Türkler  fethederken  gelip biz sizinle aynı ırktanız dedikleri için fetih zamanında bu 12 köye dokunulmamış. Madem ki bizdensiniz o halde çitlerinizi beyaza boyayın bizde bilelim demişler .Ve bu topluma tabi olanlara  ÇITAK  denilmeye başlanmış. Bu  Çıtak  lakabın tüm toplumu kapsamadığını  bize bilgi veren  kişinin anlatımlarından öğreniyoruz. Çünkü aynı toplumun  bireylerinin genellikle tarikata devam edenleri  ile devam etmeyenleri  arasında  kişisel de olsa ayrımcılık var olmuştur. Lüleburgaz’ın Çiftlik köyü (1912 yılında kurulmuş),Yaya başı,  ,Doyran ,ve Tekirdağ da Barbaros bu toplumun yerleştiği  köylerdendir. Ayrıca İstanbul ve bilhassa Kapalı çarşı tarafına yerleşilmiştir.

Bu toplum göç ederken  bu yörelere iki koldan gelmiş.Birinci kol :Uduva, Kaliskova Piriva(Pirivadi)Cestova,Kavukova .İkinci gurub ise, Pavuşli, Veyselli, Göreli,(Görice) Arazli,Bahçeli Doyran,Valandova, Kalkova, Piriştina, Milatkova .Kabilenin büyük ihtimalle KONYARLARDAN oldukları sanılıyor.

Haritalarda bu köylerin  Makedonya ,Yunanistan ve Bulgaristan topraklarında  olduklarını görmekteyiz.
Ayrıca Cem Dergisinin ekim 1999 yılı 94 .sayısının 32,33 sayfalarında Ahmet Hazerfen’in  Kızılbaş köyleri olarak  adlandırdıkları bizim Bektaşi olarak bildiğimiz  köyler , Silistri’ye bağlı Kızılburun ,Rahman ışık ,Eski Balabanlar ,Köseabdi Mumcular ,Arslanköy ,Ak Kadınlar ,(Dulova) Tutrakan köylerinde Denizler ve Karalar’dır .Bu köylerden göç edenlerin büyük merkezler haricinde  nerelere yerleştiklerini tespit edilememiştir .Aynı adlapek çok Bektaşi köyü olması dolayısıyla bir yanlışlığa meydan vermemek için adlarını belirtmek zorunda kaldık.
<< Her ne kadar küçük değişikler yapılmış ise de  köy adlarından tutun toplum adlarına varıncaya kadar değişiklik yapılmıştır .Bazıları 2001 Ankara kongresinde belirtilmiştir . Trakya ve Balkanlarda Bektaşilik araştırmamızda pek çok bilinmeyenleri yakın zamanda açıklamayı umuyoruz.)

Kaynak kişiler
1.    Ahmet Çilingir.1933  ilkokul .Yeniköy Edirne.
2.    Ali Akgül..Küçükler/Kotil.Bulgaristan.1920-1995.  İlkokul.
3.    Ali Günay.1955.Bursa..Lise.
4.    Emin  Gümüştaş.Yunanistan/Gümülcine.1941. İlkokul.
5.    Fazlı Ertekin.1946 .Ordu/Mesudiye.Üç yol. Üniversite.
6.    Hamdi Coşan.1945.Osmanlı /Tekirdağ. Öğretmen
7.    Hamza Koçerdin .Alvanar Bulgaristan/Türkiye.   1915-1997  ilkokul
8.    Kemal Özcan.1930 .Yunanistan Babalar köyü. İlkokul.
9.    Mehmet Şilli . Sarıpolat(Teslim)Malkara Tdağ.1951.Tıp Fak.
10.    Naci Yardımcı. İlkokul.Mutlu Köy.Bababeski Kırklareli. 1952.
11.    Nazmi  Güneş .1948.Tekirdağ.Grafik sanatçısı.
12.    TuranYılmaz.1944.Çorlu /Tekirdağ..İlkokul.
13.    Veli Ertunç.1957.Bulgaristan/Babalar Köyü.Lise.


BU ARAŞTIRMA  ULUSLAR ARASI ANADOLU İNANÇLARI KONGRESİNDE 23/28 EKİM 2000  TARİHİNDE  ÜRGÜP/NEVŞEHİR’ DE  BİLDİRİ  OLARAK   REFİK ENGİN   TARAFINDAN  SUNULMUŞTUR.

Kaynak: www.refikengin.com

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder